Gelendost

Gelendost, Isparta ilinin bir ilçesidir.

Doğal yapı 

Gelendost, Isparta il merkezinin kuzeyinde, eğirdir gölü'nün 10 kilometre içerisinde kurulmuş 624 kilometrekare yüzölçümlü küçük bir ilçedir.

Deniz seviyesinden 940 metre yükseklikte olan ilçede belli bir akarsu yoktur. Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçit teşkil eden bir iklime sahiptir.

İlçede ormanlar yok denecek kadar az olup yer yer her köyün korulukları ve çaltı köyü ile balcı köylerinde orman işletmeleri tarafından dikilmiş 10-15 yıllık cam ormanları vardır. Bitki örtüsü pınar ve çalılıklardan ibarettir.

Tarih

Gelendost ilçesi, ilkçağlardan beri, pisidya ülkesi adı verilen göller bölgesinin en eski kültür merkezlerinden biridir. M.ö.3500 yıllarında "mirya veya miryo" adı ile hitit'lerin bir kolu olan anamurla (anamilli) miryalılar tarafından kurulmuştur.

M.ö. 547 yıllarında bu topraklar pisidyalıları yenen perslerin egemenliği altına girmiştir.

Kumandanlı boğazında 17 eylül 1176'da yapılan bir kısmı da gelendost ovasında geçen myriokafalon savaşı'nı türklerin kazanması ile selçuklu topraklarına katılmıştır. Gelendost daha sonra hamidoğulları beyliğinin egemenliği altına girmiştir.

Gelendost tarih boyunca ablada, sabinae, myrio, miryona, miryo, myriokafalon, kalanda, gelindi, geledikos, gelende-abad,_gelendoz adlarıyla anılmıştır.

Afşar, 1478-1051 döneminde nahiye, 1522'deki tahrir kaydında kaza, 1568 tarihli tahrir kaydında kaza, katip çelebi'nin "cihannüma" sında kaza olarak gösterilmiştir.

16. Yüzyılda afşar nahiyesine bağlı olan gelendost, cumhuriyet döneminde 1930 yılında afşar'ın yerine nahiye olmuştur.

Daha sonra 6 mart 1954 tarih ve 6324 sayılı kanunla da ilçe olmuştur.

Miryakefalon savaşı ve zaferi (gelendost zaferi)

1071'de malazgirt zaferi ile türklere anadolu kapıları açılmış, 1176'da kazanılan miryokefolon zaferi ile de anadolu ebedi türk yurdu olmuştur.

Ll. Kılıç Arslan'ın bizans ordularına karşı kazandığı bu zaferin yeri gelendost çevresi olarak belirlenmiş ve her yıl 17 eylül tarihinde gelendost zaferi olarak kutlanmaktadır. Yapılan araştırma sonuçları "gelendost zaferi kutlama komitesi" tarafından yayınlanarak tarihçilerin dikkatine sunulmuştur: "yediyüzbin kişilik bir kuvvetle 1176 yılının 28 ağustos günü türk sınırındaki bolvadin ve çay'a giren bizans ordusu çay ilçesi yakınındaki karacaören köyü yerindeki holmi kalesi'nde harp meclisini kurdu.

İngiltere kralı ll. Henri'nin izmir'e gönderdiği haçlı saray birlikleri, izmir, aydın, denizli, honoz yolu ile dinar (apamea) ve Uluborlu'ya saldıran kuvvetler ikinci bir cephe açarken meşhur Karaaslan ovası savaşında bütün İslam gazileri şehit düştüler.

Meşhur eber gölü ve akşehir savaşından netice alamayan bizans orduları akbel (yarıkkaya), düzbel, akşehir-yalvaç yolu, yellibel (gavurlar uçtu) beli, Akşehir-örkenez (bağkonak) yolu ile (yanık antakya) yalvaç ovasına doldular. Hoyran akçaşarı denilen köyün önündeki su kaynağının başındaki homataya kurulan bizans karargahı senirkent (tolbeyli), kırbaşlar (tolata), kumdanlı (tolmara) üstünden yalvaç'a giden haçlı kuvvetleri ile takviye olurken, bizans ordusu içinde gelen tonguzlu yalvaç beyli kuvvetleri, romanyalı umamış türkleri isyan ederek akçaşardaki homalıların kurduğu homata karargahını bastılar.

Ne yapacağını şaşıran bizans immparatoru manuel, ordusuna miryo (gelendost) ovasına gir emrini verdi.

Türkler gelendost ovasında 17 eylül 1176 günü kati zafere ulaşarak anadolu'nun tapusunu aldı.

Gelendost beleldiyesi öncülüğünde bölge hakkında yapılan tarihi araştırmalarla şu sonuçlar elde edilmiş ve tarihçilerin dikkatine sunulmuştur.

Selçuklu sultanı mesut zamanında 1116 yılında selçuklu türkleri tarafından fethedilen myrio kalesine "gelende" adı verilmiştir. Anadolu selçukluları zamanında dosteli sancağının merkezi olmuş ve osmanlı sultanı fatih sultan mehmet zamanında "gelendost" adı verilmiştir.

17 eylül 1176'da gelendost zaferi ile sonuçlanan savaş, 16 eylül'de gelendost myrio ovasında selçuklu sultanı ll. Kılıçarslan ile bizans imparatoru manuel kommenos arasında başlamıştır. Bu zaferin anıtı olarak kalan miryo aslan'ın gelendost ilçesinde 17 eylül parkında bulunmaktadır.

İlçede bulunan tarihi yerlerle ilgili olarak da aşağıdaki bilgiler verilmiştir:

Şehirler ovası savaş alanı: bağıllı kasabası hassa askerlerinin aşlattı kirilloman savaş alanıdır. Miryo kalesi bu beldeye 5-6 kilometre uzaklıktadır. Burası zaferden sonra kaplanga adını almıştır. Tozuğan şehitliği alanı: şehitler tepesinden miryo kalesi'ne kadar uzanan tozuğan ovası savaşın şiddetlendiği yerdir. Buralarda; çimli gazi, emirgazi, sümbüloğlu bağı içinde sümbül gazi, ishakağa bağı içinde islambey, hasan hüseyin bağı içinde erbaş gazit, körkuyu dibinde kara gazi, yakaköy korusu içinde şeyh ahmet gazi, yaka kasabası içinde emir sayılı isimli askerlerin türbe ve mezarları vardır. Korudağı (kazıkbağları) şehitliği: kahramanlar ovası adıyla anılmaktadır. Miryokafalon savaşında şehit olan güldede (güllü gazi)ve gülüm eremleri mezarları afşar köyü korusu ve yenice köyünde bulunmaktadır. Kültür varlıkları

İlçe merkezinde, biri osmanlı mimari tarzında yapılmış, diğeri ise selçuklu mimari özelliklerini taşıyan iki tarihi cami bulunmaktadır. Aşağı mahallede bulunan selçuklulardan kalma camiye "atik camii" denilmektedir. Camiler muhtelif zamanlarda tamirat ve tadilat görerek günümüze kadar ulaşmıştır.

Ayrıca, ilçeye bağlı afşar köyünde selçuklulardan kalma bir cami bulunmaktadır. Bu caminin içi kaba ağaç süslemesi ile süslenmiştir. Tavan kısmı ve yan tarafları ise şekillendirilmiştir.

Afşar köprüsü gelendost ilçesi afşar köyündedir. Selçuklu dönemine aittir. Blok taşlardan yapılmıştır.

Ertokuş kervansarayı yeşilköy sınırları içerisinde eğirdir gölü kenarındadır. Kudret hanı veya gelendost hanı adları ile de bilinir. Avlu ve kapalı mekandan oluşmuştur. 21x54 metre ölçülerindedir. Dış duvarları kale duvarları gibidir. Kapalı mekan üzeri tonozla örtülüdür. Avlunun yan kemerinde odalar vardır. Kapalı mekan girişi kapısının üzerinde bir kitabe vardır. Kitabeye göre kervansaray, 1223 yılında mübarüziddin ertokuş tarafından yapılmıştır. Kitabesinde: "es sulta-i ammere-hu fi rabi-l alemi-l alem-i mübarüziddin ertokuş sene işrin sitte miete 620" ifadesi yer alır. Türkçesi: sultana mensup mücahid ülemadan mübareziddin ertokuş 620 yılında iş bu misafirhaneyi allah rızası için inşa etmiştir.

İdari yapı ve nüfus

Afşar nahiyesi 1478'de şeyh mukbil ve firdevsoğlu isimli iki mahalleden oluşuyordu. Ancak 19. Yüzyıl ortalarında 50-60 hanelik bir köy olarak görülmektedir. Gelendost; afşar nahiyesine bağlı bir köy iken 1930 yılında nahiye olmuş, afşar ise bir köy olarak gelendost'a bağlanmıştır. 1954 yılında da çıkarılan kanunla ilçe statüsü verilmiştir. Gelendost ilçe sınırları içerisinde 14 yerleşim birimi bulunmaktadır. Bunların ilçe merkezi, bağıllı ve yaka kasabaları olmak üzere üçünde belediye teşkilatı bulunmaktadır. Diğer 11 yerleşim birimi ise köy konumundadır. 1990 nüfus sayımına göre ilçe nüfusu 22.827'dir. Bu nüfusun 7.336'sı ilçe merkezinde 4946'sı kasabalarda ve geri kalan 10.545'i ise köylerde yaşamaktadır. Yerleşim birimleri genel olarak ova ve yamaçlara kurulmuştur

Coğrafya 

Isparta'ya 80 km uzaklıkta, Eğirdir Gölü'nün doğusunda, Akdeniz Torosları'nın kuzeyinde yer alır. Eğirdir ilçesine 40, Yalvaç ilçesine 25 km uzaklıktadır. Isparta ilinin Konya istikametinde 80. km'dedir.

Geçim kaynakları 

İlçenin başlıca geçim kaynağı tarımdır. Elmacılık başta olmak üzere meyvecilik yaygındır. İlçede meyve bahçeleri Eğirdir Gölü'nden sulanmaktadır. Daha öncesinde Eğirdir Gölü'nden balık ve ıstakoz ile sağlanan geçim kaynakları vardı, şimdilerde balıkçılık geçim kaynağı olarak değil, hobi olarak devam etmektedir.